ویژگی‌ها و دستاوردهای جنبش زنان در ایران
چهارشنبه, ۲۴ اسفند ۱۴۰۱
تریبون زمانه
نویسنده مطلب: همایون علیزاده
مرگ مهسا ژینا امینی که در ۲۲ شهریور ۱۴۰۱ به دلیل عدم رعایت مقررات حجاب اسلامی توسط گشت ارشاد دستگیر شد و سه روز بعد به دلیل ضرب و شتم در کلانتری در بیمارستان جان سپرد، در تاریخ ۴۴ ساله موجودیت جمهوری اسلامی ایران نقطه عطفی جدید یا شروع دوران جدیدی به حساب می‌آید
دلیل این اعتراض‌های سراسری در ایران فقط مرگ مهسا ژینا امینی یا عدم رعایت حجاب نیست، دلیل آن خشم بسیارگسترده مردم ایران٬ به ویژه زنان٬ نسبت به ظلم و جور و سوء مدیریت ۴۴ ساله دولت‌ها درجمهوری اسلامی ایران است. زنان ایرانی خواهان پایان یافتن دوران آیت الله خمینی است. آزادی، سکولاریسم و کثرت گرایی سیاسی خواسته اصلی زنان و جوانان معترض در ایران است
امروز ما شاهد شروع یک انقلاب فرهنگی هستیم، نوعی تولد دوباره ایران بر اساس فرهنگ‌های کهن ایرانی در دوران قبل از ورود اسلام به ایران٬ یعنی دوران ساسانیان است. زنانی مانند آذرمیدخت و پوراندخت اولین شهبانوهای سلسله ساسانیان ایران در قرن ششم (۶۳۲) بودند. هدف از جنبش کنونی زنان و جوانان در ایران جلوگیری کامل از استفاده از دین، یعنی اسلام، به عنوان یک ایدئولوژی سیاسی است
در بیش از ۱۶۰ شهر ایران تظاهراتی روی داد که ورای مرزهای اجتماعی، قومی و مذهبی تنها یک هدف را دنبال می‌کردند: براندازی نظم سیاسی موجود دیگر در ذهن مردم ایران انقلاب رخ داده است. در این مدت ایرانی‌ها بطور عمده به این توافق رسیده‌اند که نه نظام موجود قابل اصلاح است٬ و نه رژیم ازکار افتاده قابل ترمیم
«جمهوری اسلامی» دیگر عنوانی است نابجا. امروزه ایران دارای حکومتی دین سالار است که رفتارش باعث شده تا بخش بزرگی از مردم به سکولاریزاسیون متمایل شوند٬ به عبارت دیگر این رژیم دقیقاً به نقطه مقابل هدفی رسیده که زمانی مورد نظرش بود. جمهوری اسلامی زمانی تلاش داشت تا اساس مشروعیت خود را بر مشارکت مردم استوار نماید٬ اما خود رژیم این پایه و اساس را از بین برده است. ایران اکنون با سیاست‌های علی خامنه‌ای٬ بالاترین مقام رهبری، در آستانه یک فاجعه اقتصادی-اجتماعی و زیست‌محیطی قرار گرفته است. مهمتر از همه، این رژیم نتوانسته درک درستی از جامعه خودش داشته باشد و به این ترتیب به طور کامل از مردم جدا شده است.
چند نکته درباره ایران امروز
در سال ۱۹۷۶جمعیت ایران ۳۴ میلیون نفر بود که بیش از نیمی از آنها ساکن مناطق روستایی بودند. در سال ۲۰۱۶ این رقم به ۸۰ میلیون نفر رسید که ۷۵ درصد آنها ساکن شهرها بودند. در سال ۱۹۷۶ از هر ۲۳۰۰۰۰ ایرانی تنها یک نفر دانشجو بود٬ و در سال ۲۰۱۶ این نسبت ۱ به ۲۰ بود. امروزه بیش از نیمی از فارغ التحصیلان دانشگاهی زنان هستند٬ در صورتی که نرخ بیکاری آنها دو برابر مردان است. این جمعیتِ عمدتآ شهرنشین و تحصیل کرده حالا با سوءمدیریتی فاجعه بار، فسادی گسترده و مدام رو به گسترش و شرایط دشوار زندگی در نتیجه تحریم‌های فلج‌کننده رو در رو است. از هر پنج ایرانی یک نفر زیر خط فقر زندگی می‌کند. رشد اقتصادی در دهه گذشته نشاندهنده بدترین رشد اقتصادی کشور از دهه ۱۹۵۰ است. طبق پیش‌بینی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی حتی با رشد هشت درصدی – که به سختی قابل تصور است – تا سال ۲۰۲۶ طول خواهد کشید تا اقتصاد ایران به سطح سال ۲۰۱۱ بازگردد. پس جای تعجب نیست که ناامیدی بین مردم چنین ابعاد گسترده‌ای یافته است. همچنین جای تعجب نیست که طی سال‌های اخیر بیش از صدها هزار ایرانی، عمدتاً با تحصیلات دانشگاهی، برای شروع یک زندگی جدید ایران را ترک کرده‌اند
ویژگی‌های این جنبش زنان و جوانان در ایران
:ویژگی‌های جنبش زنان و جوانان در ایران را میتوان به شرح زیر تفسیر کرد
.این جنبش توسط زنان رهبری میشود٬ زنانی که ارکان جمهوری اسلامی را به لرزه انداخته‌اند
.اقوام مختلف در ایران٬ کرد، بلوچ، آذری و سایر اقوام٬ با راهپیمایی‌های اعتراضی و تظاهرات منطقه‌ای خود با جنبش زنان اعلام همبستگی کرده‌اند
همبستگی سراسری دانشجویان دانشگاه‌های کشور؛ بازیگران، ورزشکاران، هنرمندان، نویسندگان، شاعران، کارگران، معلمان، پزشکان و وکلا با این جنبش جدید مشروعیت رهبری فعلی کشور را کاملا زیر سوال برده است
انقلاب جدید در ایران همچنین باعث شده تا صدها هزار ایرانی مقیم خارج از کشور با وجود دهه‌ها درگیری و اختلاف سیاسی٬ در شهرهای بزرگ اروپا، آمریکا؛ کانادا و استرالیا به خیابان‌ها آمده و خواهان برچیده شدن جمهوری اسلامی ایران باشند
برخلاف تظاهرات و اعتراض‌های قبلی، در طول تظاهرات اخیر که بیش از چهار ماه به طول انجامید، تعداد زیادی خردسال قربانی خشونت سیاسی شدند. بیشتر از ۵۰ خردسال و کودک توسط نیروهای امنیتی به قتل رسیدند و بیش از ۲۵.۰۰۰ نفر تا بحال دستگیر و بیش از ۲۰ هزار نفر مجروح شده‌اند.
بر خلاف تظاهرات قبلی، این اعتراض‌ها نه تنها در شهرهای بزرگ ایران، بلکه در شهرهای کوچکی مانند سقز، مریوان، آمل، بابل، سمیرم، سبزوار و نیشابور نیز صورت گرفت. این شهرها صحنه تجمعات گسترده علیه رژیم در تهران بودند.
اعتراض‌های جنبش زنان و جوانان چندین ماه ادامه داشت و مقاومت بیشتری نسبت به تظاهرات کوتاه مدت قبلی از خود نشان داد
با وجود عدم پیوستن بخش بزرگی از طبقه کارگر به جنبش زنان و جوانان، کارگران صنایع پتروشیمی و نفت برای اعلام همبستگی خود با این جنبش٬ دست به اقدامات اعتراضی زده‌اند.
مقایسه درخواست‌ها و نوع تظاهرات‌های گذشته با این تظاهرات، بیانگر تفاوت در ویژگی‌ها و اهداف آن هاست. تظاهرات گسترده سال ۱۳۸۸ با شعار «رای من کجاست» که علیه جعل رای گیری در انتخابات احمدی نژاد انجام گرفت؛ نشاندهنده نارضایتی سیاسی مردم بود. علت اعتراضات سراسری آذرماه ۱۳۹۶ و آبان ماه ۱۳۹۸ را میتوان در نارضایتی اقتصادی مردم جستجو کرد. با سرنگونی هواپیمای مسافربری اوکراینی در ژانویه ۲۰۲۰ که موجب جان باختن ۱۷۶ نفر شد، تظاهرکنندگان خواستار احقاق حقوق بشر و روشن شدن دلایل این حادثه شدند. اما جنبش کنونی زنان و جوانان را میتوان یک جنبش اعتراضی فرهنگی-اجتماعی توصیف کرد٬ و همین هم سبب تمایز این اعتراض‌ها با اعتراض‌های گذشته است.
جنبش زنان و جوانان در ایران موفق شده تا هزاران شخصیت سیاسی و اجتماعی٬ نخست وزیران (سوئد، هلند، کانادا، بریتانیا، فرانسه، یونان)، سیاستمداران، نمایندگان پارلمان‌ها، روشنفکران، نویسندگان، هنرمندان، موسیقیدانان، بازیگران و ورزشکاران را در سراسر جهان برای ابراز همبستگی با جنبش جدید در ایران بسیج کند. این امر واقعا تازگی داشته و از طریق جنبش مدرن رسانه‌های اجتماعی صورت گرفته است. همچنین این واقعیت هم که تعداد زیادی از نمایندگان پارلمان‌های اروپایی برای اعتراض علنی به احکام اعدام و احتمالاً جلوگیری از اجرای احکام کفالت زنان و جوانان زندانی را به عهده گرفتند٬ راهبردی جدید برای تحقق حقوق بشر و حمایت از حیات انسان‌هاست.
بیش از ۱۰۰ سازمان ملی و بین المللی، از جمله بیش از ۴۰ سازمان حقوق بشری، از جنبش اعتراضی ایران حمایت کرده و به طور گسترده به اقدامات مقامات دولتی ایران علیه مردم خود اعتراض کرده‌اند.
بر خلاف تظاهرات و اقدامات اعتراضی قبلی، رسانه‌های گروهی رسمی در ایران٬ به ویژه صدا و سیمای جمهوری اسلامی درباره اعتراضات سراسری خبر رسانی کرده و مجبور به پخش موضع‌گیری‌های سیاستمداران مسئول در ارتباط با جنبش زنان و جوانان شدند. رسانه‌های مکتوب هم در گزارش‌ها و تحلیل‌های خود به جنبش اعتراضی تازه شکل گرفته پرداخته‌اند. در این ارتباط هم تعداد زیادی از روزنامه نگارانی که گزارش‌هایی را در مورد این رویدادها منتشر می‌کردند، دستگیر و محاکمه شدند.
به نظر می‌رسد که این جنبش زنان و جوانان فاقد یک رهبر خاصی میباشد و به صورت غیرمتمرکز سازماندهی میشود. اما این به اصطلاح “رهبران” کوچکی هستند که اقدامات اعتراضی را به صورت غیر متمرکز رهبری می‌کنند و شبکه سراسری در اختیار خود دارند.. همچنین این واقعیت که جنبش اعتراضی از سوی برخی کارگران اعتصابی فولاد و پتروشیمی، معلمان و کارمندان مختلف حمایت میشود، ساختارهای غیرمتمرکز و رهبران ناشناس خود را دارند.
راهبردها و روش‌های اتخاذ شده توسط نیروهای امنیتی ایران برای سرکوب جنبش زنان و جوانان هم با رویکردهائی که در گذشته داشتند٬ متفاوت است، از جمله
الف. استفاده از آمبولانس و خودروهای اورژانس نه تنها برای انتقال نیروهای امنیتی، بلکه برای دستگیری و انتقال بازداشت شده‌ها.
ب. استفاده از ساچمه و گلوله‌های پلاستیکی علیه تظاهرکننده ها. در بیش از ۵۰۰ مورد مقامات امنیتی گلوله‌های پلاستیکی را مستقیماً به چشم تظاهرکننده زنان شلیک کرده‌اند که منجر به نابینایی این افراد شده است. شلیک گلوله‌های پلاستیکی به اندام تناسلی زنان روش شرورانه دیگری است که به کار گرفته شده٬ و باعث صدمات جدی شده است.
پ. تخریب یا مصادره وسایل شخصی (مانند موبایل و اتومبیل) تظاهرکننده‌ها توسط نیروهای امنیتی
این جنبش جدید چه دستاوردهائی دارد؟
تردیدی نیست که جنبش امروز زنان و جوانان در ایران به نیروی جدید مهمی در جامعه مدنی ایران تبدیل شده. نسل امروز که در ایران به دنیا آمده و رشد کرده، به این امر آگاهی دارد که چگونه باید به نظام کنونی جمهوری اسلامی غلبه کرده و آینده‌ای توام با دموکراسی، جامعه کثرت گرا و احترام به حقوق بشربنا کند
این جنبش رهایی بخش، سرآغاز گفتمانی جدید و یا از سر گرفته شده است درباره نقش زنان در جامعه، رفع هرگونه تبعیض علیه زنان و احقاق حقوق زنان٬ نه تنها در ایران، بلکه در کل منطقه خاورمیانه
این جنبش جدید در مسیر مقاومت و در طول مبارزه خود با سازوکارهای سرکوبگرانه جمهوری اسلامی، راهبردها و روش‌هایی را برای دفاع درازمدت از خود تدوین کرده است. این تدبیرها می‌توانند در سراسر منطقه خاورمیانه الگوئی برای سایر جوامع مدنی باشند که در پی دموکراسی و احترام به حقوق بشر می‌باشند
این جنبش نوپا نه تنها انسجام بین اقوام مختلف ایران را تقویت کرده، بلکه سبب شده تا توجه عموم مردم ایران به نگرانی‌های این گروه‌هی اتنیکی٬ و نیز به تعهد دولت مرکزی تهران در قبال این بخش از جمعیت جلب شود
این جنبش جدید درک کرده که می‌تواند در دوران جهانی سازی از طریق اینترنت و “رسانه‌های اجتماعی” هم با دنیای خارج ارتباط برقرار کرده و پیام‌های خود را برای عموم منتشر نماید٬ و هم می‌تواند راه‌های جدید برای مقاومت در برابر ماشین ظلم و ستم این نظام به دست آورد.
امروزه شاهد هستیم که زنان ایرانی بدون حجاب به خیابان‌ها می‌آیند و مقامات دولتی هم تا کنون اجازه نداده‌اند تا گشت ارشاد بار دیگر با جبر و زور مقررات حجاب اسلامی را اجرا کند
از منظر روانشناختی، جنبش زنان و جوانان در ایران این امید را در میلیون‌ها ایرانی بوجود آورده که امکان یک چرخش سیاسی – اجتماعی در آینده قابل پیش‌بینی وجود دارد. چون این جنبش قادر است در آینده نزدیک موجی از اعتصابات سراسری که می‌توانند منجر به سرنگونی رژیم فعلی شوند٬ به راه بیاندازد
.با این امید ما می‌خواهیم همچنان با تمام توان به حمایت خود از این جنبش زنان و جوانان در ایران ادامه دهیم
ـــــ
.این نوشته ترجمه یک سخنرانی است که به مناسبت روز زن به تاریخ ۸ مارس ۲۰۲۳ در وین برگزار شد
نظرات – https://www.tribunezamaneh.com/archives/341060